75 гадоў споўнiлася былому начальніку Гродзенскага абласнога ўпраўлення аховы адстаўному палкоўніку міліцыі Уладзіміру Пякарскаму!
Хутар Крайніцы, што за паўтара кіламетры ад слонімскіх Міжэвічаў, пабіў рэкорд па колькасці пабудоў не толькі ў сваёй акрузе. Тут падтрымлівалі адзін аднаго аж чатыры дамы. У адным з іх, далёкім, у Івана Сямёнавіча і Валянціны Лявонцьеўны Пякарскіх, праз пяць гадоў пасля Валі, нарадзіўся Ваня, якім яны потым усё жыццё будуць ганарыцца (праз сем гадоў сям’ю павялічыла малодшая Іра). А пакуль сын ганарыўся імі, лепшымі працаўнікамі калгасу імя Сталіна. Ад іх і пераняў зайздросныя цярпенне, упартасць ды працавітасць, з якімі прайшоў па жыцці да самага выходу на пенсію, аддаўшы міліцыі трыццаць тры гады. У сандалевым дзяцінстве ганяў у начное калгасных коней, пасвіў, калі падыходзіла чарга, дванаццаць кароў, пяць цялят і амаль сорак авечак. Маці з бацькам не маглі адбіцца ад пахвалы хутаранцаў: «Лепш за Ваньку вашага скаціну ніхто не накармлівае, ды ўсе ж цэлыя, ды ўсе ж не пабітыя, без драпін. » Увосень, калі рана пачынала цямнець, пастушка чакаў свой невялікі стол з фігурнай зялёнай газавай лямпай, свойскім хлебам з малаком і сшыткамі. Узімку — цёплая печка. Надвор’е стаяла не тое, што цяпер — снежнае, сцюдзёнае, суровае. Мець зносіны на хутары не было з кім, з прыкладных аднагодкаў — толькі стрыечная сястра Лідка, «але што яна разумее …». Асабліва ў матэматыцы, па якой у яго заўсёды была «пяцёрка». Ды і што ёй да мары аб далёкіх падарожжах па морах-акіянах, дзе бачыў сябе за штурвалам карабля. Але не здзейснілася, не атрымалася. Заставалася падарожнічаць з дапамогай цягнікоў. Паспяхова скончыў Брэсцкі тэхнікум чыгуначнага транспарту па спецыяльнасці тэхнік-электрык па аўтаматыцы і тэлемеханіцы. Гэтая спецыяльнасць і абумовіла ўвесь ягоны далейшы лёс, надоўга звязаўшы са службай гродзенскай аховы. Але наперадзе было яшчэ нямала самых розных, у тым ліку трагічных, падзей, у якіх будучаму начальніку давялося непасрэдна ўдзельнічаць.
— Пасля двух гадоў тэрміновай службы ў разведвальнай роце, 21 жніўня 68-га, — успамінае Уладзімір Іванавіч, — наш танкавы полк перасек мяжу з Чэхаславакіяй і ўвайшоў у Міхайлаўцэ і Прэшаў. Праз тыдні паўтара ўсе тры батальёны сабраліся на полі бліз першага горада, дзе невялікае аддзяленне сувязі ахоўвала мясцовую камендатуру. У Прэшаве застаўся з гэтай мэтай каменданцкі ўзвод. Па кутах поля расставілі танкі баявога ахоўвання. Падагналі бэтээры разведкі. Пражылі ў намётах паўтара месяца. Гэта быў першы этап уводу войскаў. Аб рэакцыі жыхароў лепш не буду, многія і так ведаюць пра яе нямала…
Пасля вяртання былы памочнік камандзіра ўзвода уладкаваўся на … Слонімскі папярова-кардонны завод. Адтуль кандыдата ў члены КПСС накіравалі на службу ў аддзяленне пазаведамаснай аховы пры мясцовым райаддзеле міліцыі. Загад аб прызначэнні яго старшым інспектарам начальнік абласнога УУС генерал-лейтэнант Міхаіл Судзілоўскі падпісаў 12 лістапада 69-га года. З яго лёгкай рукі ўсё і закруцілася. Патрэбных спяцоў, якія маглі б не толькі эфектыўна працаваць самі, але і навучыць іншых, дужа не хапала. І праз некаторы час канчаткова «успомнілі», тым больш, скончыў ужо чатыры курсы БПІ, аб спецыяльнасці пачаткоўца. Ён стаў намеснікам начальніка аддзела гарадской аховы па тэхніцы.
— Служба, — успамінае Пякарскі, — складалася адно з вартавых падраздзяленняў. Толькі-толькі (ішоў 73-ці) найпростыя тэхнічныя сродкі сталі саступаць сваё месца пультам цэнтралізаванай аховы. На змену вартаўнікам прыходзілі міліцыянеры. Рэйтынг аховы сярод іншых падраздзяленняў быў вельмі нізкім — у яе адпраўлялі даслужваць усіх, хто правінаваціўся. Таму я галоўную сваю задачу бачыў у дбайным вывучэнні новай тэхнікі ахоўнай сігналізацыі, шырокім яе ўкараненні і развіцці цэнтралізаванага назірання, у падрыхтоўцы ўласнымі сіламі патрэбных спецыялістаў. За кароткі тэрмін усе аб’екты гандлю, касы, складскія і іншыя памяшканні з матэрыяльнымі каштоўнасцямі мы падключылі на ПЦН. Атэставалі паўсотні супрацоўнікаў.
Стварылі страявое міліцэйскае падраздзяленне. У 77-ым, калі стаў намеснікам начальніка аховы ўжо пры абласной міліцыі ( кіраваў тады падпалкоўнік Генадзь Прасцякоў) пачатую перабудову паспяхова працягвалі ва ўсім рэгіёне. Умацоўвалі пасты і нарады начной міліцыі. Яны ўдзельнічалі ў спыненні злачынстваў у грамадскіх месцах. Разам з аператыўнай групай пры ПЦН стварылі маршруты пастаяннага аўтамабільнага і матацыклетнага патрулявання. Атэставанымі сталі пасады начальнікаў пунктаў у Слоніме, Ваўкавыску і Лідзе, дзе падавалі прыклад іншым. Тут з’явіліся дзве аўтамашыны «ГАЗ-51» і матацыкл. На пульце ўсталявалі найноўшую на той час «БЭЗ» на 120 нумароў. Неўзабаве гэтая сістэма, разам з «Нявой-60» і «ДРТС» прапісалася і ў іншых гарадах. Упартая праца дазволіла ўвесці ў дзеянне да канца сямідзесятых пульты тыпу «Нява-10», «Нява-10М», «Цэнтр М» і «Прагрэс».
Чэрвень 84-га адзначыўся ў жыцці некалі былога інспектара аддзялення тым, што ён стаў пятым начальнікам аддзела пазаведамаснай аховы пры абласной міліцыі. Менавіта пры ім значна змяніліся штатна-службовая структура, тэхнічнае ўзбраенне і матэрыяльнае аснашчэнне. А падраздзяленні знайшлі сабе зручныя месцы пастаяннай дыслакацыі. З таго памятнага летняга месяца плячо ў плячо з ім тварыў тэхнічныя цуды да самой яго пенсіі нязменны намеснік па тэхніцы, на жаль, ён пайшоў ужо ад нас, палкоўнік Віктар Варэц. Ён гэтаксама пачынаў калісьці інспектарам . Віктар Іванавіч паспяхова замяняў начальніка, калі таго адлучыла ад важных справаў на сорак дзён чарнобыльская катастрофа. Цягам гэтага часу Пякарскі ўзначальваў зводны атрад нумар 3, у які ўваходзілі 120 міліцыянераў Гродзеншчыны, 80 — Віцебшчыны і 14 даішнікаў з розных куткоў.
— Месцаваліся мы, — успамінае Уладзімір Іванавіч, — у Савічах, на трэцім паверсе сярэдняй школы . Пад намі — батальёны унутраных войскаў і «партызанаў» з запасу. Уражанне ад цэнтра насенняводчага саўгаса складвалася гнятлівае. Панурая, цяжкая, мёртвая прастора. Усе дзверы, вокны і брамкі — насцеж. У асобных дварах — рознакаляровыя напалоханыя галодныя куры, якія знямела пазіраюць у бок велізарных жоўтых гарбузоў у гародах. Зграі такіх жа галодных бадзяжных сабак. Ноччу пачыналі гаспадарыць памерам з катоў пацукі.
Маімі памочнікамі былі начальнік штаба, старшы следчы з Гродна маёр Валерый Хардзікаў, зампаліт Зэльвенскага райаддзела маёр Антон Карповіч і начальнік экспертна-крыміналістычнага аддзела Віцебскага УУС Міхаіл Нарэйка. Назіралі мы за участкам ад Брагіна — да Камарына і самай памежнай з Украінай вёскі Гдзень. Яна знаходзілася ў сарака кіламетрах ад ЧАЭС. Дзяжурная частка працавала кругласутачна. Тры змены варты задзейнічаліся па 12 гадзін. Калі першая знаходзілася ў нарадзе — другая адпачывала, а трэцяя рыхтавалася заступіць. Кожную інструктаваў і рыхтаваў адзін з нас, кіраўнікоў. Ён жа на аўтамашыне развозіў і мяняў склад на пастах і маршрутах. Займала ўсё гэта прыкладна гадзіны тры. Па двое неслі службу без гарачага харчавання і зброі, са штык-нажамі ад АК. Нейкіх адпаведных указанняў і рэкамендацый наконт працы з асабістым складам і яго абароне ад радыяцыі мы не мелі. Таму арыентаваліся на месцы, прымаючы часам зусім не стандартныя рашэнні. Добра, перад выездам з Гродна я пракансультаваўся ў знаёмага дацэнта, фізіка-ядзершчыка. Ён параіў ні ў якім разе не ўжываць мясцовыя прадукты. Абараняць, чым і як магчыма, органы дыхання. Піць чырвонае віно. Што да вынікаў нашых асобных і агульных дзеянняў, то крытэрыяў ацэнкі і справаздачнасці, як такіх, не назіралася. Пакінутыя на саміх сябе хлопцы па 12 гадзін абыходзіліся без гарачай ежы і абсталяванага КПП. Не было ні месцаў хованкі (прыбылі ў канцы верасня), ні месцаў абагравання. Пастаянна кантраляваць мы не маглі ні міліцыянераў, ні ўзровень забруджвання нуклідамі. Так, індывідуальныя дазіметры нам выдалі. Але яны амаль усе аказаліся няспраўнымі. Да таго ж, не было высокакваліфікаваных спецыялістаў. Паказчыкі ніхто не правяраў. Больш за тое, пасля заканчэння знаходжання ў зоне прыляцела каманда больш за 10 бэр ва ўліковыя карткі не запісваць.
Неяк наведаўся на верталёце з праверкай начальнік Галоўнага ўпраўлення пажарнай аховы МУС СССР генерал-лейтэнант Абухоў. Я далажыў абстаноўку, паказаў дзяжурную частку. У двары школы мы папрасілі яго вымераць радыяцыйны фон. Генерал даў каманду, прынеслі з верталёта іхні дазіметр. На асфальтавай пляцоўцы, якую раз-пораз днявальный мыў вадой, фон намаляваўся больш-менш дапушчальны. А вось калі шчуп пачаў абшукваць кветкавую клумбу, якой любаваўся высокі госць-начальнік, прыбор стаў зашкальваць. Не ўдакладніўшы паказчык, генерал шустранька надзеў рэспіратар, і, ні з кім не развітваючыся, нічога нікому не жадаючы, кінуўся са світай да верталёту … Асабліва высокі ўзровень быў у раёне вёскі Крукі, што ў некалькіх кіламетрах ад «калючкі», якая агароджвала 30-кіламетровую зону. Правёўшы там тры гадзіны, адчувалі сябе стомленымі і прыгнечанымі. Балела галава, пяршыла ў горле, ванітавала. Даводзілася пастаянна абнаўляць склад тых, хто назіраў там за асяроддзем. А людзі, па некалькі старых у той ці іншай з сарака вёсак, што ўваходзілі ў нашу зону адказнасці, працягвалі жыць. Не дапамагчы ім мы проста не маглі, не мелі маральнага права. Аказвалі ўсялякія паслугі, дзяліліся ежай з уласных пайкоў. Дарэчы, мы стаялі на забеспячэнні ў батальёне ўнутраных войскаў. У яго была свая палявая кухня. Пра якасць ежы казаць наогул не прыходзілася. Не выконвалася і гігіена. У выніку — болі ў жываце, атручванні, дыярэя. Давялося моцна пагаварыць з кіраўніцтвам апергрупы, і Брагінскі райвыканкам даў каманду адкрыць у тутэйшым дзіцячым саду сталовую. Неацэнную дапамогу ў гэтым, а яшчэ і ў тым, што мы ўбачылі лазню, аказаў, сардэчны яму дзякуй, дырэктар саўгаса Уладзімір Васільевіч Зубко, родам з Ваўкавыска. Ён нам і больш зручныя ўмовы пражывання ствараў, і транспарт рамантаваў, і займаўся з першых дзён адсяленнем вяскоўцаў, і вырашаў усе пытанні ліквідацыі гаспадаркі. А вось самому яму з’ехаць на радзіму партыя дазволіла толькі ў снежні. Інакш — кладзі на стол партбілет. Доўгі час ён знаходзіўся ў заражанай зоне без асаблівых для таго патрэб, і неўзабаве памёр. У Мінску я ўважліва прааналізаваў усю працу. І скажу наступнае. Роля МУС у ліквідацыі наступстваў катастрофы, бясспрэчна, вялізная. Але лік адпраўленых у зону супрацоўнікаў можна было паменшыць адсоткаў на трыццаць. Поспехаў часам дамагаліся не ўменнем і здаровым сэнсам, а, як часцяком бывала да красавіцкай трагедыі, колькасцю.
На Радзiме Пякарскі з падвоенай энергіяй узяўся за далейшае ўмацаванне і развіццё абласной службы. Зрабіў, як той казаў, дай Бог кожнаму! Пад яго кіраўніцтвам на ўсіх 18 ПЦН вобласці пачала дзейнічаць легендарная аўтаматызаваная сістэма «Алеся». З 1996 па 2002 ён узначальваў ўжо не аддзел, а ўпраўленне аб’яднання «Ахова», стаўшы першым кіраўніком новага-старага падраздзялення. Шмат у чым дзякуючы ягоным намаганням, да пачатку красавіка 2002 года пад наглядам знаходзілася ўжо больш за 3600 аб’ектаў, звыш 700 з якіх адносіліся да асабліва важных. Цягам чатырох перадпенсійных начальніцкіх гадоў не пацярпелі ад буйных крадзяжоў ні аб’екты, ні кватэры. Толькі за апошні працоўны год Пякарскага прадухілілі 53 спробы пранікнення зламыснікаў. На прадпрыемствах і ў арганізацыях выявілі каля 2250 дробных крадзяжоў. На 7, 8 млн. рублёў вярнулі матэрыяльных каштоўнасцяў. Раскрылі 283 эканамічных злачынствы. Падначаленыя актыўна змагаліся адначасова з вулічнай злачыннасцю. Кожныя суткі для гэтых мэтаў задзейнічалі 375 супрацоўнікаў міліцыі. У згаданым годзе мясцовымі «совамі» і з іх удзелам было раскрыта 372 крымінальных злачынствы. Вось такую багатую спадчыну, у складзе якой шэраг іншых паспяховых рашэнняў і дзеянняў, атрымаў з рук Уладзіміра Іванавіча яго пераемнік палкоўнік Іван Мікалаевіч Змуршчык.
Працягваючы пастаянна ўдасканальвацца сам, Пякарскі заклікаў да гэтага сваіх падначаленых, якіх глыбока паважаў, і якім застаўся шчыра ўдзячны за службу, падтрымку і разуменне. Ён перадаваў кіраўнікам на месцах назапашаныя самім веды, вучыў іх усяму новаму, заўсёды быў на рэдкасць чуйны і вельмі ўважлівы.
У адказ на ўсё не маглі не прадэманстраваць свае стваральныя намаганні і здольнасці яго годныя вучні, начальнікі падраздзяленняў на месцах: Мікалай Трушчанка, Канстанцін Губараў, Станіслаў Чапля і Юры Мінкевіч у Гродне, Вячаслаў Рошчын у Лідзе, Аляксандр Швайдюк у Слоніме, Дзмітрый Тупчык у Ваўкавыску, Аляксандр Кулік ў Воранава і многія іншыя, з кім давялося ствараць насычаную здзяйсненнямі на карысць землякоў біяграфію абласной службы. Сам жа Ўладзімір Іванавіч лічыць сваімі настаўнікамі генералаў Анатоля Белашэўскага і Фёдара Гудзея, палкоўнікаў Мікалая Піліпчука і Валерыя Аўрамчыка, падпалкоўніка Валерыя Жыліхоўскага.
Сёння пяты начальнік — актыўны штык пярвічнай ветэранскай арганізацыі абласнога ўпраўлення аховы. Ён не ўзяў у звычку сядзець у хаце, склаўшы рукі. Хутарская любоў да зямлі не прайшла. На лецішчы, з жонкай Галінай Аляксандраўнай, якая падарыла яму сына Алега, які гэтаксама міліцыянер, і дачку Вольгу, якая жыве ў Лондане, ён вырошчвае гародніну і садавіну. Радуюць, да агульнага шчасця, і дзеці, і ўнукі — Ксюша, Кацярына, Дзямід і Крысціян. Парадуемся за ўсё сямейства і мы.
Уладзімір Барысенка,
фота Гродзенскана АУ
